Geest en Onthouding
Vlees en Zucht
door
Freek Stegehuis
De Geest
De geest roept veel emoties en verklaringen op in de zin van verhevenheid, maar ook gedachtegang. Woorden afgeleid van geest zijn geestesgesteldheid en geestig. In geestgesteldheid vinden we de gedachte van iemand die verward is of “ hoe en waarom de dingen zijn zoals ze zijn”. Geestig staat daar lijnrecht tegenover. Er is hier sprake van een zekere luchtigheid, die een grapje of lolletje in zich draagt. De geest wordt vaak uitgebeeld als een spook. Ook al zo’n onwaarachtig woord, dat als niet bestaand, toch tot onze verbeelding spreekt. In de afbeelding wordt het meestal voorgesteld in een wit laken met een capuchon als hoofdgedeelte, dat vaak aangevuld wordt met een doodshoofd. Verwonderlijk is dat niet, want bij het sterven zegt men ook: “Hij/zij heeft de levensgeest begeven”. Zo blijkt de dood een nauwe en toch afstandelijke verhouding te hebben met de levensgeest. Vooral in het occultisme wordt de geest opgeroepen bij doden, die volgens hen, vaak op kwalijke wijze om het leven zijn gebracht.
Geest staat ook voor onze denkwijze en dan vooral in de zin van een abstract imaginaire rede. Een persoon met correct handelen en zorgvuldig gedrag duidt op iemand, die wel opgevoed is en dat aanvaard heeft en het in die zin, is in die geest uitvoert. Zijn minder correcte tegenhanger, die door wangedrag ook anderen beïnvloed wordt benoemd als iemand met een boze geest. Hiermee wordt dan meteen aangegeven, dat de geest een tegenstelling in zich draagt van goed en kwaad. Dus is de verhevenheid van het begrip zeer betrekkelijk.
Ademen
Ademen is onze levensgeest en wordt in de Griekse oudheid uigedrukt in πνϵυω. We vinden dat in onze taal terug in pneumatiek. In het Latijn is het spirare. Ademen is niet anders dan het ontspannen van het middenrif, waardoor wij uit de ons omringende lucht de zuurstof filteren voor onze verbranding en daarna het samentrekken van het middenrif om de verbrandingsresten CO2 uit te ademen.
De adem heeft iets oneigenlijks. Het is voelbaar, maar niet grijpbaar. In koud weer kan het zelfs wit uitslaan, maar het blijft ongrijpbaar. Ligt hier de parallel met de spookgedachte? Het eerste wat er bij de geboorte gebeurt is de adembries vaststellen en een zelfde constatering vindt plaats bij de laatste adembries.
De bries is ook vast te stellen op een hete zomerdag, waarbij de koelte van de bries een verzuchtende verademing teweeg brengt. Maar deze zucht kan ook overgaan in een bulderende storm, waarin je je amper staande kunt houden, bomen geveld worden of afknappen als luciferhoutjes. Een orkaan of tyfoon zijn alleen door een gelukkige omstandigheid te overleven.
Vooral zonder wetenschap is zo’n bries, die kan ontaarden in een weergaloze storm, niet anders te zien als een geest die leven baart, maar ook in mateloze woede, vertoornend het leven ontneemt.
Het leven is nog steeds een onverklaarbaar gebeuren, waardoor om het te verklaren naast de geest de nodige fantasie wordt toegevoegd en ontstaat de heiligheid. Het grondwoord van heilig is sancire en betekend onschendbaar maken, plechtig verordenen. Denk aan het woord sanctie dat er van afgeleid is. In wezen betekent het, het juiste woord rein houden. Vanuit de gedachte aan hogere wezens groeit dat uit tot heiligheid van de geest. Maar dan zitten we alweer in de vluchtig onzichtbare, maar wel voelbare adembries, die zonder wetenschap in de oudheid, verklaard werd als Opperwezen.
De Geestelijkheid
Bij de geestelijkheid, dat zijn mensen die het Woord verkondigen of belijden, is er een vermengeling te vinden van aardse geneugten en verhevenheid. Het maakt niet uit of het Boudah is ( let op zijn corpulente status) of een katholieke monnik. Monniken, ijverige mensen, niet maatschappelijk gebonden, wisten in hun eenvoud en devotie van leven, de geneugten te vinden van de opbrengst van het veld. Ongewild geef je dan toe aan de zucht van het vlees. Je kunt het ook omkeren en zeggen dat zij ter ere van god dankbaar gebruik maken van de gaven van het veld. Zij ontdekten de vluchtige geest van alcohol = spiritus. Door de ingewikkelde kruidencombinaties gewonnen op het aardse veld zijn er door de veelheid aan kloosterorden de diverse alcoholica op de markt gebracht, zoals kloosterlikeuren, abdijbieren en kwaliteitswijnen, die waren oorspronkelijk kloosterproducten. Laten we slechts één naam noemen: Liebfraumilch.
Misschien hadden deze eerwaardige broeders deze spiritualiën nodig om hun verheven gedachte op te voeren. Drank kan een vorm van voldoening geven in de zin van opgeruimdheid of spreekvaardigheid, maar kan ook agressie teweeg brengen. Ook hier de tegenstelling van spiritus sanctus en brandspiritus. Maar hoe dan ook de spirituele verhevenheid kan ontaarden in dronkenschap en kan de geest kelderen tot lallen en ontbreken van evenwichtsbeheersing.
Hypnose
Er zijn andere vormen van overdracht van geest, zoals hypnose. Hoe verheven het ook moge klinken, het wordt meestal toegepast in show en revueprogramma’s. Heel serieus wordt dit medium dus niet genomen. Ook dieren maken gebruik van hypnose, vooral slangen. Misschien daarom dat onze geest dit beest een kwaadaardige gedachte toedenkt. Ook magnetisme wordt in de paramedica toegepast. Het zijn opmerkelijke krachten met soms een genezende uitwerking. Genezing kan ook ontstaan door inbeelding. We vinden dergelijke niet aantoonbare krachten ook terug als geluidsgolven op radio, in telefonie en visueel op televisie. Het zijn niet tastbare of zichtbare krachtvelden, die overgebracht en verwerkt kunnen worden. Thans vinden we dit medium de gewoonste zaak van de wereld, maar vanaf 1895 toen Guglielmo Marconi de radio uitvond konden slechts primitieve geluiden overgebracht worden. En tegenwoordig zetten we deze apparatuur met afstandsbediening aan. De Italiaanse regering had in die tijd geen enkel idee wat deze uitvinding behelsde en moest Marconi uitwijken naar Engeland, waar meer begrip was voor de mogelijkheden van dit medium.
Het is een ervaring van het ontastbare maar toch waarneembare. Daar kan dan op ingewerkt worden door de grens te verschuiven om het ontastbare geestelijk te verwerken naar het voelbare, zichtbare en hoorbare. Het blijft toch de materiële inwerking, waardoor we dit ervaren.
Leiderschap
Bovengenoemde krachten spreken tot onze verbeelding. Het vreemde is dat dit gebeurt en zij voor ons onbevattelijk zijn. Maar deze schijnbaar onstoffelijke zaken gebeuren dagelijks om ons heen. Leiderschap bij voorbeeld vinden we heel gewoon. Maar hoe kan het dat een zekere persoon in staat is een groep te bewegen de dingen naar zijn aanwijzing uit te voeren? Leiderschap is in de dierenwereld al vast te stellen. We nemen waar dat er gestreden wordt op basis van kracht. Daarnaast zit er ook de gedrevenheid in, de meute, de kudde of wat dies meer zij bijeen te houden, te richten naar gezamenlijke verdediging of een aanval.
Ook bij mensen nemen we waar dat er altijd één is die het voortouw neemt en de anderen weet te bewegen tot een zekere actie of in goede te banen leiden. In het bedrijfsleven vinden we dat ook terug. Wordt iemand aangesteld op persoonlijke voorkeur dan op kwaliteit dan gaat het vaak mis. Dat is duidelijk waar te nemen in de sport. Een goede coach weet zijn inzicht = geest zodanig over te brengen dat hij de kwaliteit van de ploeg opvoert en dusdanig veronpersoonlijkt dat zij niet hun eigen spel spelen, maar gedreven worden naar zijn inzicht. Verklaar deze transmissie maar eens!
Dictatuur
In de dictatuur zien we een overeenkomstig verschijnsel. We hoeven niet expliciet terug te gaan in de historie. Recent Adolf Hitler wist de meerderheid van het Duitse volk zo te begeesteren (inspireren) dat zij eensgezind en met overtuiging een wereldoorlog ontketenden. In zijn drogredenen voerde hij het volk zo op, dat zij eensgezind een armbeweging maakten met de uitroep sieg heil. Een heil, dat miljoenen mensen zonder zege het leven heeft gekost.
We zien dus dat in het werk, de sport en de politieke dictatuur sprake is van begeesterde overdracht, waardoor één persoon aan velen zijn doen en denken op kan leggen. Hier is net als in de hypnose moeilijk een verklaring te vinden. Maar toch het denken en doen is stoffelijk en kan dat door een enkeling overgebracht worden op de meerderheid.
Het Boek
Het boek is in het Grieks ͗о βιβλος. Dat is in onze taal verbogen tot bijbel. Een boek is tegenwoordig een omslag met bladen, opgevuld met drukinkt. De inkt is opgedrukt in nauwkeurige symbolen, die wij letters noemen. Er zijn zeer veel leestekens, van Hiëroglyfen, Hebreeuws-, Arabische- of Chinese symbolen en noem maar op. Kleitafel, papyrusrol, lederen omslag met goudsnede het maakt niet uit, de zin van het verhaal, of het een dagelijks gebeuren is of de verheven geest verkondigt, het wordt puur materieel weergegeven in zichtbare gegevens.
De inhoud van een boek wordt ook wel de geest van het verhaal genoemd. Dat kan in een stuiverroman, een kookboek, een detectiveverhaal zijn, tot een geestelijk boek als de bijbel. De inhoud van het boek kan nooit aan het boek toegeschreven worden, want het wordt gedrukt in een oplage van een bepaalde hoeveelheid, dus ieder boek uit die uitgave is het zelfde. De persoonlijkheid ligt bij de auteur.
Hoe geestelijk een boek ook moge zijn, de inhoud wordt altijd materieel weergegeven in leessymbolen en leestekens. Deze letters vormen in een bepaalde volgorde een woord. De woorden en tekens kunnen zo gerangschikt worden dat er een zin ontstaat, dat weer een onderdeel is van een verhaal. Deze verhalen kunnen een nominale waarde toegekend worden, zodat Sheakspeare, Vondel en de Bijbel meer erkenning krijgen dan een stuiverroman. Edoch de laatste wordt het meest gelezen.
De bijbel blijkt dan te bestaan uit een verzamelwerk van vele auteurs. Vanuit een persoonlijk inzicht, verklaren of vermeerderen deze auteurs de voorgaande optekeningen en zeggen geïnspireerd te zijn door de Geest Gods. De bijbel heeft een hoog literair gehalte met prachtige volzinnen, maar stoffelijke onderwerpen, gericht op ons verzet tegen de dood en de hoop op eeuwig leven. Maar wat is eeuwig? Zolang een klok loopt verandert de tijd. Staat hij stil dan staat ook de aangegeven tijd stil. Ligt hier niet het zinnebeeld van eeuwigheid? Zolang hij loopt verandert de tijd, dus is stilstand eeuwigheid.
De Psalmen
De Psalmen zijn een ode aan de Heer, maar geïnspireerd door dezelfde Heer. Het is toch niet denkbaar, dat zo’n grootheid zichzelf de lof toezwaait en ons geschapen heeft, opdat hij door ons zichzelfe kan verheerlijken?
Bij het leren bidden van mijn kinderen werd mij een inspiratie opgelegd, maar in omgekeerde richting. Op mijzelf toegepast hoorde ik de kinderen zeggen: “Oh papa wij zijn je dankbaar voor het harde werk en zwoegen voor onze maaltijd. Met ontzag zijn we je voor het leven dankbaar”. En dan moet je dat drie maal per dag aanhoren. Ik moet er niet aan denken. God hoort dat elke dag van miljarden mensen. Dan te bedenken dat de aarde om haar as draait, waardoor dezelfde tijd een omwenteling lang ergens is en dat drie maal daags, is het een dagtaak om alleen deze gebeden aan te horen.
Heerschappij
Heerschappij bestaat of heeft bestaan uit koninkrijken, keizerrijken, dictaturen, presidentschappen. In de loop der geschiedenis zijn we gegroeid naar democratieën. De staatsvorm was in vroegere tijden alleenheerschappij en thans in vele onderontwikkelde landen nog zo. We zijn tot een regeervorm gekomen, waar het bestuur is gegroeid naar gekozen ministers. Hun voorstellen worden beoordeeld door het parlement en na goedkeuring bezegeld door de koning of president. Hoewel we nog steeds niet kunnen spreken van een volmaakte staatsvorm is de tirannie van weleer sterk teruggebracht.
De Tijd van Weleer
De boeken van de bijbel zijn geschreven toen er regeringsvormen waren zoals in Ur en ten tijde van Julias Caesar. In het boek Romeinen hoofdstuk 13 lezen we dat alle overheden door God gesteld zijn. Lees de geschiedenis maar na hoe blij we daarmee zijn moeten. Recent liggen Adolf Hitler en Stalin nog na in onze herinnering. Als knechten moeten wij deze door God gestelde overheden, dus de regering maar ook onze werkgevers gehoorzamen. In de middeleeuwen waren deze gedachten nog waar te maken, maar in de huidige industriële ontwikkeling, moeten we maar eens gaan praten met het FNV hoe we deze tekst oplossen.
Zo zien we steeds dat de bijbel is geschreven in de geest van zijn tijd. Die tijd loopt dan van vier duizend jaar terug tot het begin van het jaar nul AD. In die tijd vierde slavernij hoogtij. Het is dan niet vreemd dat in deze erbarmelijke toestanden het verlangen ontstaat naar vrijheid en door de grenzeloze onmogelijkheid er hoop ontstaat dat het eens zal gebeuren. En die ligt dan in een hiernamaals.
De slavernij is nog steeds niet afgeschaft. Het bleef bestaan en er kwam als verzachting een systeem van lijfeigenen. Daarna kwam bij de ontwikkeling in het werelddeel Amerika de slavenhandel in hoge bloei en werd uiteindelijk na de burgeroorlog in 1865 afgeschaft in de VS van Amerika. Het haalt net nog geen 150 jaar.
Als we lezen in het “Onze Vader”, dan staat er “Uw wil geschiede, Uw koninkrijk kome”, dan wil dat zeggen dat het koninkrijk er nog steeds niet is. Maar ook zijn wil op lange termijn ligt. Het wijkt niet veel af van het alledaagse gebeuren op aarde en dat wijst er op dat de goddelijke inspiraties van de profeten meer liggen in het doorzien van de aardse gebeurtenissen in die tijd en zij van daaruit hun hoop vestigen op een hemels koninkrijk.
Ze zijn niet verder gekomen dan Uw koninkrijk, terwijl er een hogere orde is van keizerrijk. Waarom noemden zij het niet een Godsrijk? Waren zij te aards gericht om dat te bedenken? Want het is een almachtige panuniversele heerschappij. Het blijkt dan dat het hemelse gebeuren een weerspiegeling is van hoe het toegaat op aarde. Want ook in het “Uw wil geschiede” zit opgesloten dat wij onderdanig gehoorzaam moeten zijn. De hoop is dan dat Hij rechtvaardig is. Dat neemt niet weg dat we niet ons zelf zijn maar leven naar een opgelegde wil.
Vlees en Geest
Het woord vlees staat lijnrecht tegenover de geest. Het begrip geest blijft moeilijk. Het blijkt steeds weer een gedachtevoortbrengsel te zijn van een wezen. Want als er staat: “De geest Gods zweefde boven de wateren”, dan is de geest niet iets zelfstandigs, maar wekt de gedachte, dat God er over nadenkt hoe het uit te voeren. Zo gezien een weerspiegeling hoe het bij de mens toegaat.
Na deze scheppingsdaden volgt als laatste de mens. Hij zegt: “Laat ons mensen maken naar ons beeld en naar onze gelijkenis”. Dat onsduidt op meerdere wezens en doet denken aan polytheïsme “Man en vrouw schiep hij ze”. Hier is geen gelijkenis met ons. In de bijbel is geen enkel hoger wezen aanwezig die op een vrouwspersoon duidt zoals andere godsdiensten en mythologieën. Deze weerspiegeling is wederom op het aardse zijn van de mens gericht en wijst er op, aan de menselijke geest ontsproten te zijn. Eén ding staat vast, we zijn de laatste ontwikkelingsvorm, die de natuur heeft voortgebracht. Dus alle natuurverschijnselen waren er al. Dat is zelfs evolutionair vast te stellen.
De Mens
De mens is een dierlijk wezen, dat niet in staat is zijn eigen voedsel op te bouwen. Hij is afhankelijk van plantaardig voedsel en zo hij dierlijk voedsel gebruikt is hij secondair aan plantaardig voedsel gebonden. Door de rechtopstaande houding veranderden zijn voorpoten zodanig, dat er handvaardigheid ontstond. Het hoofd kreeg een andere houding, waardoor de draagkracht van de nekspieren afnam en kon het strottenhoofd zich meer ontwikkelen. Hierdoor konden de rauwe geluiden gearticuleerd worden. Zo leerde hij objecten aan te duiden in de vorm van een woord.
De handvaardigheid had tot gevolg, dat de bek minder werkzaamheden had te verrichten en zich omvormde tot de hedendaagse mond. Deze rechtopgaande houding heeft ook een lange voorgeschiedenis. Dat is te zien bij klimmende dieren. Klimmende dieren weten al een beter gebruik te maken van de voorpoten. Bij katten is te zien, dat zij vaardiger zijn met de bal dan een hond. Knaagdieren zijn nog verder gevorderd en zitten rechtop als zij de dennekegel manipuleren om de zaadjes er uit te knagen. Het knaaggedrag is zeer geordend, waardoor er een herkenbaar knaagpatroon in de kegel ontstaat. De handvaardigheid leidt tot ordening. Maar ondanks zijn handvaardigheid, hij heeft nog steeds de bek nodig om de zaadjes er uit te knagen.
De mens heeft de handvaardigheid zover opgevoerd, dat hij het eten kant en klaar kan verorberen. Het eten is door alleen te kauwen en te slikken teruggebracht tot een minimum aan spierspanning van de mond. De nieuwe mannier van eten vereiste hulpmiddelen, die dan weer vervaardigd moeten worden. De vervaardiging schept ervaring en de herinnering daaraan. Dat zijn handelingen die de hersenactiviteiten stimuleren. Dat heeft trapsgewijs geleidt tot wat we nu zijn.
Dieren en Mensen
Dieren hebben een dagtaak om aan voedsel te komen. Er blijft niet veel tijd meer over, dan een onderkomen te bouwen in de vorm van een hol of nest. Zien we dieren spelen, dan zijn het jonge beesten en is dit spelen gebaseerd op de voorbereiding voor het volwassen leven. Zij kunnen ook alleen maar spelen omdat het voedsel wordt aangebracht door hun ouders en daardoor de overige tijd met spelen kunnen benutten. In onze regionen kunnen de ouders dat voedsel aanbrengen omdat de dagen in de zomerperiode langer zijn. Dat is ook de reden dat trekvogels na de overwintering in zuidelijke landen terug keren naar noordelijke gebieden vanwege de daglengte, zodat zij de tijd hebben niet alleen voor zichzelf, maar ook voor hun jongen voedsel te vinden.
Bij de mens ligt dat anders. Door zijn verworven vaardigheid weet hij voedsel te verzamelen en houdt zodoende tijd over om de verschijnselen om hem heen bewust waar te nemen. Die waarnemingen worden overdacht. Zonder wetenschappelijke ondergrond worden de overmachtige gebeurtenissen toegeschreven en gepersonifieerd aan die zelfde onverklaarbare overmacht.
Dat wordt teruggevonden in de vroegere en hedendaagse godsdiensten. In vele godsdiensten zijn er vrouwen, ofwel godinnen. Vooral als symbool van de vruchtbaarheid. In de Europese en de door Europeanen gekoloniseerde landen is de godsdienst gebaseerd op de bijbel. Die maakt een groot onderscheid tussen vlees en geest waaruit onze zwakheden voortkomen door het vlees, die wij met onze geest kunnen overwinnen. Of dat zo is zullen we bezien.
De Zucht van het Vlees
Door de rechtopstaande houding en de genoemde konsekwenties is het hersenvolume toegenomen door het denkvermogen. Het is de lichamelijke ontwikkeling, die de menselijke geest heeft voortgebracht. Het lichaam staat dan voor het vlees met zijn organen die de zucht om te leven naar voren brengen.
Deze zucht is zeer belangrijk, want de honger geeft aan dat we energie nodig hebben en dorst de behoefte aan water. Het hongersignaal wordt aangegeven door de maag en de dorst door de speekselklieren. Daar zijn bepaald geen hersens voor nodig, want deze symptomen zijn ook bij dieren waar te nemen. Verder is gebleken bij orgaantransplantaties, dat de ontvanger sommige lichaamsuitingen van de donor overneemt. Dat kan liggen in smaak, muziek, sportactiviteiten enzovoort. Dus hebben onze organen een reuze invloed op ons doen en laten.
De zucht is een alarmsysteem, dat aangeeft wat we nodig hebben. Het zet tevens aan tot zelfverdediging, de instandhouding van het individu, maar dwingt ook tot voortplanting om de soort in stand te houden. Bepaalde soorten van genoegen, b.v. muziek zijn belangrijk voor de rust en is bevredigend voor het welzijn. De zucht is dan geen duivelse begeerte, maar bescherming voor het welzijn en voortbestaan van het leven.
Deze lichaamsprikkelingen zijn in het leven vastgelegd en zijn een uiterste noodzaak. Het verbieden hiervan gebruik te maken is dan ook een verzoeking. Het is als een cadeautje. Geef je het aan een kind, dan is het er blij mee. Verbied je het om er mee te spelen, dan breekt de ellende uit. Is het kind alleen met dat speeltje dan is het een onmogelijkheid er van af te blijven. In zo’n geval kun je je afvragen, waar ligt de liefde van de ouders? Hier is geen sprake van liefde, maar van harteloosheid en onbegrip.
Anders ligt het als er nog andere taken liggen die volbracht moeten worden, dan begrijpt zelfs dat kind dat er niet gespeeld maar geluisterd moet worden. Zo ligt het ook in de godsdienst; de zaken worden overtrokken. Thans en zo zal het vroeger ook wel geweest zijn, worden we gewaarschuwd in de media voor het overgewicht en dat is een goede zaak. Matiging is aanbevolen, maar loopt dat uit in anorexia dan draaien we de boel om. In de kloostergeschiedenis is dat terug te vinden. Er zijn orden geweest die zelfverminking toepasten om te boeten voor hun zonden om de heer te behagen. Welke vader zal gelukkig zijn als zijn kind zich verminkt?
Het is dan ook niet het vlees dat aanzet tot overmatig gebruik, maar de geest. Er kan niets tegen zijn om het voedsel te verhogen met smakelijke specerijen. Smakelijk eten bevordert de spijsvertering. Een feestmaaltijd, daar is ook niets mis mee. Maar je zelf aanzetten tot schranzen, daar verzet het lichaam zich aanvankelijk tegen. Door aanhoudend door te zetten verliest het lichaam de tegenzin. Dat is ook met drugs, alcohol en roken. Een kind en het dier wenden zich met afkeer ver van deze zaken. De mens aanvankelijk ook. Al deze drugs zijn in het begin vies, maar door regelmatig doorzetten vervalt de waarschuwingsfunctie en treedt er zelfs verslaving op. De wens en dat is onze geest om deze zaken te gebruiken dwingt het lichaam het te aanvaarden en ontaardt in verslaving. De overtreding ligt daarom niet in het vlees, maar in de geest, die de tegenzin van het lichaam zodanig afstompt, dat het omgekeerd aanzet tot misbruik.
We kunnen vaststellen dat niet de geest aanzet tot onthouding. De zucht van het vlees beschermt ons, maar wordt onderdrukt door de zucht van de geest, die ons leidt tot verslaving.