Dorst - Honger
door
Freek Stegehuis
Dorst?
Dorst en honger zijn weergaloze symptomen, waarvan het belang amper tot ons doordringt. Stel we zouden geen dorst krijgen, er zou geen behoefte zijn om vocht tot ons te nemen. We zouden in de kortst mogelijke tijd vergiftigen en uitdrogen. Dat geldt ook voor honger. Geen signaal zou funest zijn. De gevallen van anorexia spreken voor zichzelf. Buiten ziekelijke gevallen zijn er ook vermageringskuren met fatale gevolgen.
Water
Dorst ontstaat omdat de lichaamsorganen water nog hebben. Het eerst wordt het aan de speekselklieren onttrokken. Hierdoor krijgen we een droge keel en het signaal ‘waternood’ is gegeven.
Water is nodig voor transport van bloedlichamen, voedingstoffen, zuurstof, afvoer van koolzuur en andere afvalstoffen. Ook het lymfesysteem is een watertransport voor aanvoer van ziektewerende microlichamen en afvoer van afvalproducten. Het meeste vocht raken we kwijt via de bloedreiniging in de nieren en door transpiratie. Transpiratie is vooral een températuurregeling. De huidporiën gaan openstaan en het bloedhete zweet verspreidt zich over een groter huidoppervlak, waardoor de warmteafgifte vergroot wordt. Na extreme afgifte wil het lichaam zich herstellen en ontstaat er kippenvel. Dit komt omdat de haarspieren samentrekken en de haren recht overeind gaan staan. Het effect is bij de mens gering. Het dichtbehaarde dier trekt de haren van zijn vacht haaks op de huid waardoor er ruimte tussen de haren ontstaat. Lucht is een slechte geleider, waardoor de warmte geïsoleerd wordt en de haarspier ontspant zich weer. De vacht wordt glad en verder waterverlies wordt gestabiliseerd.
Drinken
Dieren lessen hun dorst veelal in plassen, meren en andere watervoorzieningen. Veel dieren volstaan in hun vochtvoorziening alleen met sap van planten en vruchten. In regentijden kan de vegetatie zo nat zijn, dat zij te veel vocht naar binnen krijgen. Het lichaam neemt het dan niet op en het wordt via de darmen afgevoerd. Soms ontstaat er dan een vorm van diarree. Boeren maken daar gebruik van en geven de dieren nat voer, zodat de feces in de stal gemakkelijk afgevoerd kan worden. Ook de weiden bestaan uit waterige grassen, zodat de natte vlaaien gemakkelijk inspoelen.
Een systeem tegen de ecologische structuur in. Grazende dieren keren nooit terug naar hun eigen drek. Bij een natuurlijke vaste vorm van de feces duurt de uitspoeling langer, waardoor de plek niet verzuurt. De pol die er op groeit krijg een geleidelijke voedingstoevoer, waardoor de plant welig tiert. In het veld is dat nodig, omdat door de vraat de vegetatie moeilijk in bloei komt. Deze pollen zorgen zo voor uitzaai, waardoor het kaalgevreten veld weer voorzien of verjongd wordt.
De Mens
Water in zijn pure vorm wordt door de mens maar mondjesmaat genuttigd. De commercie spoort aan tot buitenissig gebruik van haar dorstlessende producten, die meer voeding bevatten dan zuiver water. Dit doet zij door smaakverhoging. Vaak zijn er chemische toevoegingen voor de verlenging van de houdbaarheid, smaak en geurversterking al dan niet met suiker of vervangers daarvan. Hierdoor gaat een groot deel van de dorstlessing teloor. De smaak en geurmakers en ook de substituten van suikers hebben geen voedingswaarde voor het lichaam of zijn ongezond. Zij moeten extra afgevoerd worden en dat eist meer water en meer werk voor de afvoerorganen. Aan veel kinderen, maar ook volwassenen is de consumptie van te weinig water (wel lekkere drankje) te zien door buitenproportionele omvang
Bij alcoholgebruik wordt de waterhuishouding ook ontregeld. Ons vatenstelsel bestaat uit ringspieren. Die hebben een zekere spanning, de tonus. Bij alcoholgebruik verslapt de tonus. De bloedvaten vragen om herstel, want de bloeddruk neemt af. Herstel betekent meer vocht, dus men krijgt dorst. Met een pilsje bij de borrel wordt de behoefte aan vocht aangepast, maar door de alcohol verergert. Vochtaanvoer alleen is niet voldoende, want het zoutgemiddelde wordt lager door de grotere hoeveelheid water. Er ontstaat zodoende door behoefte aan zout, trek in hartigheid en dat is weer overdadige voeding.
Roken daarentegen verhoogt de tonus der aderen en ontstaat er bij rokers de zucht naar een trekkie. Het lichaam zoekt naar evenwicht maar bevindt zich in een vicieuze cirkel, die uiteindelijk na overdadig drankgebruik verbroken wordt door de slaap. Als herinnering blijft de kater met de daaraan gepaarde dorst.
Honger ?
Nog meer dan dorst is honger een organisch systeem. We hebben een knagend gevoel in de maag, die bij aanhouden kan overgaan tot misselijkheid. Het heeft iets weg van een lege tank in een motorvoertuig. De meter geeft aan: ‘de tank is leeg’. Maar zelfs zo’n voertuig heeft de juiste brandstof nodig. Het vergt benzine met verbrandingvergroters (vroeger lood). Maar ook olie voor de bewegelijke delen om deze soepeler te laten lopen en slijtage te voorkomen. Zelfs koelwater, het woord zegt het al, eventueel met antivriespreparaten.
Honger is in feite behoefte aan en daardoor trek in… Die trek wordt veroorzaakt door een gebrek aan bepaalde grondstoffen. Voedsel is dus geen maagvulling, maar een totaalpakket van brandstof voor beweging en verwarming, voor mineralen zoals kalk voor skeletopbouw, kalium, natrium en magnesium voor membraanwerking, ijzer voor zuurstoftransport enzovoort. Vooral ook vitaminen, die een belangrijk aandeel hebben in lichamelijke verwerkingsprocessen.
Herbivoren
Bij herbivoren wordt bij honger nauwkeurig aangegeven welke stoffen zij nodig hebben en dat wordt aangeduid door trek hebben in die plant. De keuze wordt bepaald door geur, smaak en tastzin. Dieren leven van nature in die omgeving waar zij hun juiste voedsel vinden. Vandaar de trek naar andere gebieden bij het ontbreken van de juiste voeding.
Ons vee is beperkt tot de omrastering waarbinnen zij leven. Toch is ook bij hun de natuurlijke keuze terug te vinden. Zuring en Jakobskruid blijven onaangeroerd. Soms is waarneembaar, ondanks de overvloed in de weide, dat zij dat ene plantje te graze nemen, dat buiten het hek staat. De scherpe punten van het prikkeldraad nemen zij dan voor lief. Naar dat ene plantje ging de trek uit en die trek was een lichaamssignaal. Dat plantje bevat die mineralen of vitaminen die het beest op dat moment nodig heeft. Bij zwangere vrouwen zien we overeenkomstige trek terug. Zij krijgen ineens trek in zaken, die ze nooit gebruiken of zelfs niet lusten. Een natuurlijk keuzerudiment?
Carnivoren
Carnivoren hebben die keuze niet, maar ook niet nodig. Hun prooi heeft door zijn voedselkeuze de juiste lichaamsbalans, dus een compleet voedselaanbod voor zijn predator. Daarbij zijn zij niet vies van de darmen, omdat het deels verteerde voedsel daarin de noodzakelijke mineraalaanvulling bevat. Door dit totale voedselaanbod kunnen predators ook schrokken. Herbivoren zoeken met zorg hun voedsel, dat ook nog eens moeilijk verteerbaar is. Daarom nemen vooral de herkauwers de rust, om na te kauwen, waardoor zij ook nog eens veel spijsverteringssappen toevoegen.
De Mens
Door zijn rechtopstaande houding is de mens zijn directe contact met het voedsel verloren. Niets is gevoeliger voor smaak, geur en tastzin dan de mond, tong en neus. Krijg maar eens een haar in je mond. De mens heeft als intermediair de handen. Hij plukt – tegenwoordig machinaal en brengt het via via in de winkel. Daar ligt het verlept te koop. Alles wordt gedopt, gepeld en geschild. De belangrijkste smaakmakers liggen in de vuilnisbak. Het zijn niet alleen smaakmakers, ze zijn vezelrijk, goed voor de darmfuncties, door meer kauwen goed voor het gebit en door speekselvermeerdering wordt de spijsvertering bevorderd. In de schil zitten antistoffen die de kwalijke werking van stoffen in het vruchtvlees neutraliseren.
Daarna wordt het platgekookt. Toch heeft koken ook een voordeel. Peulvruchten bezitten giftige alkaloïde die door het koken ontbonden wordt. Ons voedselpakket kunnen wij daardoor vergroten. Bij dit voordeel is het nadeel dat veel mineralen, vitaminen en smaak met het afgietwater verloren gaan. Behoudens dit verlies beperken we ons meestal tot één groente. We missen daardoor de variatie die noodzakelijk is voor de wisselwerking van die producten, die in vele gevallen de spijsvertering bevorderen.
Door het rechtop lopen en koken zijn de belangrijke kenmerken verloren gegaan. Alleen doorns, stekels en mierenzuur onthouden ons van consumptie ervan. Als iets vergiftig is kunnen we dat alleen wetenschappelijk vaststellen.
Om de verloren smaak enigszins omhoog te brengen halen we specerijen uit de tropen. Kookboeken zijn er te kus en te keur om het verloren terrein enigszins terug te brengen. Hierbij wordt echter meer aan de smaak dan aan de noodzaak gedacht. Ook de reclame biedt haar producten aan met: “een beetje van u en een beetje van … ons”. Dat is smaak van extracten met chemische toevoegingen of alleen chemicaliën.
Voedingstabellen zijn er legio met de raad afwisselend te eten. Maar het advies van drie stuks fruit zou vandaag alleen de tomaat het beste zijn. Laat die nou net niet op de aanbeveling staan! In wezen dwalen we steeds meer af van de oorsprong. Niettemin wens ik u smakelijk eten op een zonnig terras met een lekker glaasje wijn.